De Locatie

Foto
Naam kerk
Sint Werenfriduskerk
Straat - nr
Dorpsstraat 71
Postcode
1693 AC
Plaats
Wervershoof
Regio
Medemblik
Provincie
Noord Holland
Longitude
5.1583744
Latitude
52.7293772

De Historie

Jaar eerste werken
1884
Historie
  • 1862 - Nieuwbouw door M.H. van Dinther
  • 1884 - Overplaatsing, wijziging en uitbreiding door firma Gradussen
  • 1971 - Restauratie en wijziging door firma Vermeulen uit Alkmaar
  • 2000 - Restauratie naar oorspronkelijke staat door firma Flentrop Orgelbouw
Algemeen

In de oude Sint Werenfriduskerk (bouwjaar 1815) bevond zich al een bescheiden orgel met vijf registers op het hoofdklavier en één hele en twee halve registers op het begeleidingsklavier. Dit orgel is waarschijnlijk gemaakt door J.M. Gerstenhouwer uit Monnikendam.

Mathieu H. van Dinther leverde voor deze kerk in 1862 een nieuw orgel op, daarbij gebruik makend van oude pijpen die afkomstig waren uit het orgel van J.M. Gerstenhouwer, en door hem nieuw geleverde pijpen.

Oude Sint Werenfriduskerk (1815-1875)

Het betrof een zgn. balustradeorgel met een onderpositief en klaviatuur aan de achterzijde. Het van Dinther-orgel was opgesteld aan de fontzijde van het kerkgebouw, werd op 28 juli 1862 geïnspecteerd en goedbevonden.

1884 - Overplaatsing

Nadat in 1875 de nieuwe, huidige Sint Werenfriduskerk was gebouwd, werd het orgel in 1884 door firma Gradussen daarnaar overgeplaatst. Hierbij werd het orgel tevens gewijzigd en uitgebreid met enkele registers. Ook de originele opstelling werd veranderd: het Positief werd niet aan de balustrade geplaatst maar geïntegreerd in de vergrote kast van het hoofdorgel.

De klaviatuur werd geplaatst aan de linkerzijkant en vanwege de dispositiewijziging werden windladen,tractuur en windvoorziening vervangen. Feitelijk kwam het neer op nieuwbouw door firma Gradussen, met gebruikmaking van de bestaande kas en een deel van het pijpwerk.

Het hoofdklavier had hierna twaalf registers en het begeleidingsklavier (onderpositief) zeven. Het pedaal had geen eigen registers, twee registers van het hoofdklavier zijn d.m.v. transmissie afzonderlijk via het pedaal te gebruiken.

Heteluchtverwarming is voor orgels funest, in vele kerken is dit in de loop der jaren helaas gebleken. Zo ook in de Sint Werenfriedkerk: in 1929 werd het orgel hierdoor vrijwel onbruikbaar. Behalve dat de stemming juist tijdens vieringen slecht is, lijden materialen als hout, metaal en leer onder de plotselinge en snelle opwarming, en daarna weer de afkoeling.

1971 - Restauratie

Uiteindelijk werd het orgel in 1971 door firma Jos. Vermeulen uit Alkmaar gerestaureerd. De restauratie werd ook aangegrepen om wijzigingen aan te brengen in de dispositie en de intonatie.

Van het Hoofdwerk werd de Violine 4' vervangen door een Quint (oud pijpwerk) and van het Positief werd de Salicionaal 8' omgebouwd naar Prestant 4', de Voix Céleste 8' naar Flute 2' en tenslotte de Mélophone 4' vervangen door een nieuwe Sifflet 1'. De intonatie werd hiermee omgebogen naar neo-barok. Adviseur hierbij was Hans van der Harst.

Op 24 juni 1971 werd het orgel opnieuw in gebruik genomen met een concert van Albert de Klerk.

2000: Terug in originele staat

Na bijna 30 jaar was een groot onderhoud dringend noodzakelijk geworden en in de zomermaanden van het jaar 2000 restaureerde firma Flentrop Orgelbouw het orgel.

Om deze restauratie te kunnen laten uitvoeren werd in de twee voorafgaande jaren een aantal acties georganiseerd om het benodigde bedrag van ƒl. 100.000,= in te zamelen. De eerste actie op 11 oktober 1998 leverde al direct bijna ƒl. 20.000,=op. Voor verschillende bedragen konden orgelpijpen, dan wel een compleet register, worden gesponsord.

Als blijk van herinnering werd een certificaat en een kaars uitgereikt.  Op 1 oktober 2000, het jaar waarin tevens het 125-jarig bestaan van de Sint Werenfriduskerk werd gevierd, kon een cheque van ƒ 100.000,— aan het parochiebestuur worden overhandigd.

Er was besloten om tijdens de restauratie allerlei correcties (o.a. telescopen verwijderd, intonatiecorrectie) en herstel van de oorspronkelijke dispositie (aangebracht bij de restauratie in 1970) uit te voeren. Hiermee werd het instrument weer teruggebracht naar de staat waarin het in 1884 door de firma Gradussen werd opgeleverd.

Zowel de kas als de laden en het pijpwerk werden schoongemaakt, de magazijnbalg herbeleerd en de roosters, waar nodig, aangepast aan de gereconstrueerde dispositie uit 1884.

Van de in totaal negentien registers zijn er nog zeven van het Van Dintherorgel:

Hoofdwerk: Prestant 8', 4', 2', Mixtuur, Cornet, Bourdon 8'en Fluit 4'.

Acht registers zijn nog van firma Gradussen uit 1884. De overige vier werden i 1970 gewijzigd of vernieuwd.

De Quint 3' van het Hoofdwerk is weer veranderd in Violine 4', de grootste pijpen zijn bijgemaakt.

Positief: Prestant 4' is weer Viola di Ganba 8', door verlenging van het pijpwerk. De frontpijpen (C-g', Van Dinther) zijn (weer) stom. De Fluit 2'is verlengd tot Melophone 4'.

De Sifflet 1' (1970) is vervangen door Voix Celeste 8'. Het pijpwerk (vanaf c) is afkomstig uit de voorraad van Flentrop, van een gebruikte (Duitse) strijker uit begin 20e eeuw.

Het Positief staat nu weer als geheel in een zwelkast.

Het klankkarakter van het orgel is overwegend Belgisch/Frans romantisch en heeftd aarmee een unieke klank tussen de West-Friese orgels.

Op zondag 19 november 2000 werd de officiële ingebruikname van het gerestaureerde orgel gevierd met een middag vol optredens door tal van muziekensembles, solisten en uiteraard organisten.

Beschrijving orgelbeleving

"Het hoofdwerk heeft het klassieke prestantenkoor. Het prestantenkoor is helder en de Fluiten mooi rond en oudere muziek is goed te doen. Maar het orgel excelleert met muziek na 1800. Van de 19 (21) registers (de 2 van het pedaal zijn een transmissie) zijn er 7 achtvoet, 5 viervoet en 2 zestienvoet labialen. Schilderachtig het kleurenpalet. De Celeste met de Gamba, deze combinatie is op dit orgel werkelijk prachtig. De Prestant wil dan heel graag soleren. Met de Bourbon op het positief erbij en de Prestant koppelen met de 16” op het pedaal en de zwelkast dicht. Reger’s 67-3, voor het cresendo en decresendo alleen het zwel. Poëzie, zo zou je het kunnen omschrijven.

Dit van Dinther/Gradussen-orgel leent zich leent voor diverse stijlen, echter het meest voor de Frans-georiënteerde romantische muziek. Maar ook de muziek uit voorgaande tijden, zowel barok als klassiek komt verrassend goed tot uitdrukking

Met alleen de achtvoeten zijn mooie klank combinaties mogelijk, van liefelijk tot breed of krachtig. Met de Bourdon zestien een prachtige diepte, de diverse viervoeten voor een klein accent tot een stevige punch. Bij het opregisteren tot het volle werk zou ik eerst de Hobo trekken dan pas de Mixtuur. De Hobo is overigens ook een mooie solo stem. Hij gaat niet op (versmelt) in de achtvoeten zoals bij een Engels orgel, de bas van dit register is als Fagot uitgevoerd. De Fluiten klinken rond en de strijkers hebben een mooie streek. De Bourdon zestien samen met de Violon acht geeft een prachtige diepte waarbij de zangstem aanwezig blijft. Kortom een mooi kleurenpalet.

Jan van der Leek - organist"

Orginele dispositie

Originele dispositie

  • Manuaal
    • Prestant 16'
    • Bourdon 16'
    • Prestant 8'
    • Bourdon 8'
    • Octaaf 4'
    • Fluit Gedekt 4'
    • Quint 3' (bas)
    • Octaaf 2'
    • Cornet IV sterk
    • Mixtuur IV sterk
    • Trompet 16' (discant)
    • Trompet 8' (gedeeld)
    • Clairon 4' (bas)
  • Positief
    • Bourdon 16' (vanaf c°)
    • Bourdon 8'
    • Fluit Travers 8'
    • Viola de Gamba 8'
    • Prestant 4'
    • Fluit Gedekt 4'
    • Octaaf 2'
    • Euphon 8' (gedeeld)
  • Pedaal
    • Bazuin 16'
  • Accessories
    • Koppeling
    • Afsluiting Manuaal
    • Afsluiting Pedaal

Van 1875 tot 1971

  • Hoofdwerk
    • Bourdon 16'
    • Violon 16' (Discant)
    • Prestant 8'
    • Holpijp 8'
    • Viola di Gamba 8'
    • Prestant 4'
    • Fluit 4'
    • Quint 3' (1971)
    • Octaaf 2'
    • Cornet III sterk (Discant)
    • Mixtuur II-III sterk
    • Trompet 8'
  • Positief
    • Open Fluit 8'
    • Bourdon 8'
    • Salicionaal 8'
    • Voix Céleste 8'
    • Mélophone 4'
    • Basson-Hobo 8' (B/D)
  • Pedaal
    • Subbas 16' (Transmission)
    • Violoncello 8' (Transmission)

Na de modificatie in 1971

  • Hoofdwerk
    • Bourdon 16'
    • Violon 16' (Discant)
    • Prestant 8'
    • Holpijp 8'
    • Viola di Gamba 8'
    • Prestant 4'
    • Fluit 4'
    • Quint 3' (1971)
    • Octaaf 2'
    • Cornet III sterk (Discant)
    • Mixtuur II-III sterk (2')
    • Trompet 8'
  • Positief
    • Open Fluit 8'
    • Bourdon 8'
    • Prestant 4'
    • Fluit Harmoniek 4'
    • Fluit 2' (1971)
    • Sifflet 1' (1971)
    • Basson-Hobo 8' (B/D)
  • Pedaal
    • Subbas 16' (Transmission)
    • Violoncello 8' (Transmission)
  • Koppelingen
    • Hoofdwerk - Positief
    • Pedaal - Hoofdwerk
    • Pedaal - Positief
Status orgel
Bespeelbaar

De Dispositie

Bereik
IIP/21(19)
Technisch
  • Manuaal omvang: C-f'''
  • Pedaal omvang: C-c'
  • Hoofdwerk: 12
  • Positief: 7
  • Pedaal: 2 (0)
  • Totaal aantal stemmen: 21 (19)
  • Toets tractuur: Mechanisch
  • Register tractuur: Mechanisch
  • Windlade: Sleeplade
  • Stemmingstemperatuur: Evenredig zwevend
Hoofdwerk
  • Bourdon 16'
  • Violon 16' (discant)
  • Prestant 8'
  • Bourdon 8'
  • Violon 8'
  • Octaaf 4'
  • Fluit 4'
  • Violine 4' (2000)
  • Octaaf 2'
  • Cornet III sterk (discant)
  • Mixtuur II-III sterk (2')
  • Trompet 8'
Bovenwerk
Nevenwerk
Echowerk
Zwelwerk
Manuaal
Positief
  • Open Fluit 8'
  • Bourdon 8'
  • Viola di Gamba 8'
  • Voix Céleste 8' (from c°) (2000)
  • Mélophone 4' (2000)
  • Fluit Harmonique 4'
  • Fagot Hautbois 8' (B/D)
Onderpositief
Vulstem
  • Mixtuur II-III sterk (Hoofdwerk)
    • C: 2' - 1 1/3'
    • c°: 2 2/3' - 2' - 1 1/3'
    • c': 4' - 2 2/3' - 2'
  • Cornet III sterk discant (Hoofdwerk)
    • c': 2 2/3' - 2' - 1 3/5'
Pedaal
  • Bourdon 16' - transmissie
  • Violon 8' - transmissie
Koppelingen
  • Hoofdwerk - Positief
  • Pedaal - Hoofdwerk
  • Pedaal - Positief
Accessoires
Speelhulp

Media kerk en orgel

Publicaties-oud
Publicaties
Foto's

Wervershoof-kerk06 (1975)Wervershoof-kerk07Wervershoof-kerk01Wervershoof-orgel07Wervershoof-orgel04Wervershoof-orgel08Wervershoof-orgel03Wervershoof-orgel19Wervershoof-orgel02Wervershoof-orgel10Wervershoof-orgel11Wervershoof-orgel20Wervershoof-orgel05Wervershoof-orgel13Wervershoof-orgel15Wervershoof-orgel12Wervershoof-orgel16Wervershoof-orgel06

Video

Bronnen

Bronnen/literatuur
  • Piet Bron - Orgbase.nl
  • Peter Hengstman - Orgelnet.nl
  • Flentrop Orgelbouw - Flentrop.nl
  • De Tijd, 31 juli 1862
  • Het gerestaureerde orgel in de kerk van de kerk H. Werenfridus te Wervershoof : Inspelingsconcert op donderdag 24 juni 1971 des avonds te 20.00 uur door Albert de Klerk, stadsorganist te Haarlem
  • Orgelinhuldigingen : Nederland. - In: De Praestant, jrg. 20 nr. 3, juli 1971
  • Het orgel in de St. Werenfriduskerk te Wervershoof / J.J. van der Harst. - In: De Orgelvriend, jrg. 13 nr. 9, september 1971
  • Orgelbouwnieuws : Het orgel in de St. Werenfriduskerk te Wervershoof / Hans v.d. Harst. - In: Het Orgel, jrg. 67 nr. 10, oktober 1971
  • Orgels in Noord-Holland : Historie, bouw en gebruik van de Noordhollandse kerkorgels / Jan Jongepier, Hans van Nieuwkoop, Willem Poot. - Schoorl : Uitgeverij Pirola, 1996
  • Het historische orgel in Nederland 1858 - 1865 / Teus den Toom (eindred.). - Amsterdam : Stichting NIvO, 2003. - (Encyclopedie Het Historische Orgel in Nederland ; 8)
  • Herdenkingsboekje "100 jaar Sint Werenfriduskerk"

Recordinfo

Laatste updater
ID-nr
10
ID-code
8BQ9M
Datum aanmaak
2020-12-31 19:17:09
Aangepast
2021-11-14 19:12:11
Opgevraagd