De Historie

Jaar eerste werken

1892

Historie

• 1788 - Gebouwd door Abraham Meere in Rooms-Katholieke Schuilkerk "De Liefde" te Amsterdam
• 1850 - Verplaatst door Hendricus Dominicus Lindsen naar Oude Sint Martinuskerk te Baak
• 1892 - Verplaatst en verbouwd door firma Gradussen
• 1960 - Gerestaureerd en uitgebreid door firma J.J. Elbertse & Zn.

Algemeen

Het orgel van de Sint Martinuskerk in Baak (Gld.) heeft een geschiedenis die teruggaat tot 1788. In dat jaar bouwde Abraham Meere een orgel voor de Rooms-Katholieke schuilkerk "De Liefde" in Amsterdam. Het orgel had een manuaal met dertien stemmen en aangehangen pedaal. In 1849/1850 bouwde Hendricus Lindsen een nieuw tweeklaviers orgel voor de kerk.

Het oude werk werd ingenomen en is daarna verkocht aan de parochie te Baak voor de in 1837 in gebruik genomen kerk. Het kerkgebouw werd hiertoe voorzien van een orgelzolder. Vanwege ruimtegebrek werden de grootste 24 pijpen van de Bourdon 16' niet geplaatst. De kerk in Baak is in 1891 vervangen door een nieuwe neogotische kerk, ontworpen door Tepe.

1892 - Overplaatsing orgel

De firma Gradussen kreeg de opdracht voor het overplaatsen van het Meere-orgel. Dit werk werd in 1892 voltooid, waarbij een groot aantal aanpassingen werden aangebracht:

• er werd een nieuwe, neogotische orgelkas gemaakt. Deze kreeg een plaats op de orgelzolder tegen de noordmuur
• firma Gradussen plaatste tien pijpen uit het Meere-front opnieuw in het front, maar nu niet sprekend
• er werd verder een nieuwe windvoorziening aangelegd
• de klaviatuur werd vernieuwd en
• de mechanieken werden deels nieuw gemaakt.
• van het Meere-orgel werd de windlade, het pijpwerk (op twee stemmen na) en een deel van de tractuur overgenomen
• de Cornet werd vervangen door een Openfluit 8' en
• de Trompet door een Gamba 8'

Het eindresultaat van de aanpassingen leidde tot een orgel dat, gezien de specifieke aanleg, intonatie en bouwwijze, met recht een "Gradussen-orgel" genoemd mag worden: opnieuw opgebouwd met een historische achtergrond.

1960 - Restauratie

In 1960 is het orgel door firma Elbertse gerestaureerd. Zij plaatsten een vrij pedaal, dat los van het orgel onder het venster aan de westzijde is geplaatst. Dit pedaal bestaat uit één register, een Subbas 16'. Het pedaal was hierna niet langer aangehangen, maar kon door middel van een pedaalkoppel aan het manuaal worden gekoppeld.

In de loop van de tijd is er verschillende keren aan het orgel gewerkt. Daarbij zijn de mechanieken deels gewijzigd en ook zijn verschillende registers geheel of gedeeltelijk vernieuwd.

2021 - Kerk aan eredienst onttrokken

Zoals met zoveel kerken gebeurt, zijn de plannen om ook deze kerk per 2022 aan de eredienst te onttrekken. De gemeente heeft er € 80.000,= voor uitgetrokken om het tot een dorpshuis om te bouwen, ook de provincie draagt een steentje bij. Wat er met het orgel gaat gebeuren is niet bekend.

2023 - Kerk verkocht

De uiteindelijke plannen van de gemeente zijn niet uitgevoerd en de kerk is geen dorpshuis geworden. Wél is er een koper gevonden met andere plannen. Daarom werd de kerk op zondag 18 juni 2023 voor het laatst gebruikt voor het vieren van de eredienst.

In het bericht van De Gelderlander d.d. 2 juni 2023 staat als laatste zin: "Van de geloofsgemeenschap in Baak wordt daarna verwacht de kerk leeg op te leveren aan de koper". Dat klinkt niet veelbelovend.

Lees het volledige artikel

Orginele dispositie

Het orgel van Meere had als oorspronkelijke dispositie:

• Manuaal
  • Bourdon 16'
  • Prestant 8'
  • Holpijp 8'
  • Quintadena 8'
  • Octaaf 4'
  • Gemshoorn 4'
  • Roerfluit 4'
  • Quintfluit 3'
  • Octaaf 2'
  • Flageolet 1'
  • Cornet IV sterk (discant)
  • Mixtuur III-VI sterk (gedeeld)
  • Trompet 8'
• Pedaal
  • Aangehangen

Status orgel

Bespeelbaar