De Historie

Jaar eerste werken

1893

Historie

• 1893 - Nieuwbouw (1e deel) door firma Gradussen
• 1903 - Vernieuwbouw orgel door firma Gradussen
• 1916 - Elektrificatie blaasblagen door firma Vermeulen
• 1944 - Kerkgebouw inclusief orgel verwoest tijdens WOII

Algemeen

De Sint Augustinuskerk lag ooit op een steenworp afstand van de Sint Stevenskerk, midden in het centrum van Nijmegen. Als je vanaf De Waag/Grote Markt via de Augustijnenstraat richting Plein '44 loopt, was de kerk aan de rechterzijde gelegen. Hier zijn nu winkels en café's gevestigd.

De Augustijnen hadden op deze plaats al sinds 1674 een kleine kerk die in 1833 werd verbouwd. De gemeente kocht deze kerk en pastorie in 1883.

In 1884 werd er een nieuw kerkgebouw opgetrokken volgens een neogotisch ontwerp van architect Pierre Cuypers. Cuypers moest hierbij rekening houden met een beperkt oppervlak en met de omringende huizen maar hij ontwierp toch een ruim, markant gebouw met een lengte van 53,35 meter. Het koor was georiënteerd op het noordoosten. De kerk had een opengewerkte spits en de toren reikte met zijn 72,20 meter hoger dan de Sint Stevenstoren.

De eerste steen werd gelegd op 28 augustus, de gedenkdag van de heilige Augustinus van Hippo. Bouwpastoor was H. Evers. De Sint Augustinuskerk werd in 1886 ingewijd door bisschop Adrianus Godschalk.

1893 - Het eerste orgel

Pas enkele jaren na de bouwkundige oplevering werd in april 1893 bekend dat firma Gradussen voor de prijs van fl. 2.932,80 een orgel zou  plaatsen, althans het eerste deel ervan. Er was wel ruimte beschikbaar voor uitbreiding, maar er heerste geldgebrek. Het orgel werd in mei 1893 geplaatst maar pas in februari 1894 werd de aanneemsom voldaan.

In het archief van architect Pierre Cuypers te Rotterdam bevindt zich een ontwerptekening van het orgel in de Sint Augustinuskerk, zie hieronder. Mogelijk dat dit door firma Gradussen als basis heeft gediend voor de bouw ervan.

1897 - Aanpassingen koor

Begin 1897 ontstond er een probleem omdat de zangers het koor wensten te gaan vergroten maar men was er bang voor dat er dan te weinig ruimte overbleef om het restant van het orgel te kunnen plaatsen. Dit punt zou worden voorgelegd aan architect Cuypers. Er werd een begroting voorgelegd van fl. 1.000,= maar het kerkbestuur vond dit te gortig. Blijkbaar was er zonder opdracht al aan de uitbreiding van het koor gestart en dit bleek op 14 mei al nagenoeg klaar te zijn en kon niet meer ongedaan worden. Gelukkig bleven de onkosten onder de begroting maar het kerkbestuur stond voor een voldongen feit. En het orgel kon dus niet meer worden uitgebreid op die plaats.

1900 - Nieuwbouw

In april 1900 worden de plannen concreter om een nieuw orgel te gaan bouwen. Firma Gradussen had in juli 1900 een offerte ingediend voor een nieuw orgel maar het bedrag van fl. 6.000,= werd te hoog bevonden ten opzichte van de oorspronkelijk geraamde fl. 3.000,=.

Na sparen en diverse donaties was er op augustus 1901 inmiddels een bedrag van fl. 4.300,= bijeen gebracht, er was nog een tekort van fl. 1.500,=.

Het duurde toch nog tot 30 april 1903 voordat er een nieuw orgel besteld werd. Hierbij zou firma Gradussen het gedeelte van het orgel uit 1893 gedeeltelijk benutten, gedeeltelijk terugnemen en rond november een nieuw orgel gaan opleveren. Het nieuwe orgel zou pneumatisch worden uitgevoerd met "6 knoppen voor de verbindingen, het getal registers is 25".

De aanneemsom bedroeg fl. 6.100,= (omgerekend € 181.029,80 in 2021)  maar hierop werd een korting van fl. 400,= verleend vanwege hergebruik van de oude windlade. De parochie was fl. 5.700,= schuldig aan firma Gradussen en dit bedrag was daarvoor inmiddels volledig in kas.

In de maand september 1903 werden de werkzaamheden begonnen onder leiding van Willem Gradussen en deze liepen door tot de oplevering op 19 maart 1904, vlak voor de officiële inspeling. Al met al toch een klus van ruim 6 maanden. In een werkschrift hield Gradus Driessen de gewerkte uren en werkzaamheden nauwgezet bij tot aan het moment van oplevering:

Ook de dagbladen was de bouw van het nieuw orgel het niet ontgaan:

Op woensdag 23 maart 1904 werd het nieuwe orgel feestelijk ingewijd met een bespeling door dhr. L. Vilain Deze was professor aan het conservatorium te Gent, organist van de hoofdkerk en het Kurhaus te Ostende en organist van de Sint Augustinuskerk. Het concert vond plaats om 14.30 uur.

Na de inwijding werd er ook in de maanden mei, juli en september 1904 gestemd en gerepareerd:

1907 - Automatisering

Intussen was door overlijden van de belangrijkste orgelbouwers de firma Gradussen  vanaf 1907 niet langer meer actief in orgelbouw, het het onderhoud werd mondjesmaat overgenomen door familieleden van Gradussen.

De orgeltrapper had in 1909 opnieuw om loonsverhoging gevraagd en toen werd het plan gesmeed voor een "elektrische beweging voor het orgel". De prijs daarvoor bedroeg fl. 500,= en dat vond men aan de hoge kant. Er werd daarom niets gedaan en de orgeltrapper moest het maar accepteren of anders vertrekken.

Pas in augustus 1916 werd de elektrische luchtaandrijving voor fl. 475,= gegund aan firma Vermeulen. Ook het stemmen werd voor een bedrag van fl. 40,= per jaar aan firma Vermeulen gegund.

1944 - Verwoesting

Van de jaren daarna is niet veel meer bekend. Er wordt nog melding gemaakt van een reparatie en schoonmaken van het orgel op 1 juni 1938 door orgelmaker Gerard Petrus Bik te Boxmeer voor een bedrag van fl. 625,=. Bik was lid van de Leidse familie orgelmakers en na diens opleiding bij Maarschalkerweerd kwam hij in 1914 aan het werk bij de Boxmeerse firma J. Winkels, die hij in 1939 overnam van Henri Winkels en tot zijn dood in 1952 leidde.

Tijdens WOII werd op 26 en 27 maart 1943 de HEMA en V&D getroffen door bommen maar werd de Augustinuskerk gespaard, behoudens beschadiging van enkele kerkramen en dak. Het jaar erop was het echter goed raak en werd de kerk op 22 februari 1944 omstreeks 13.30 uur getroffen tijdens een bombardement van  het centrum van Nijmegen. Het kerkgebouw werd nagenoeg volledig verwoest, inclusief orgel. Alleen de Mariakapel, het Maria-altaar en enkele beelden bleven gespaard. Ongeveer 40 parochianen lieten daarbij het leven.

De kerk werd in 1947 volledig gesloopt en op die plaats zijn intussen winkels gebouwd.

Orginele dispositie

Status orgel

Verwoest