De Historie

Jaar eerste werken

1867

Historie

• 1840 - Nieuwbouw door Franciscus Cornelis Smits
• 1867 - Overplaatsing en wijziging door firma Gradussen
• 1939 - Verplaatsing en wijziging door Theodorus Nöhren jr.
• 1985 - Restauratie door firma Verschueren Orgelbouw

Algemeen

Het orgel is oorspronkelijk in 1840 door F.C. Smits gebouwd voor de parochiekerk Sint Antonius van Padua in Winssen, toen nog een middeleeuws kerkje bestaande uit een eenbeukig schip met een hoger priesterkoor. Het werd opgeleverd als tweeklaviers instrument, verdeeld over een hoofdwerk (manuaal II) met acht stemmen en een onderpositief manuaal I) met vijf stemmen. Het pedaal was aangehangen aan het hoofdwerk. het geheel werd in een orgelkast geplaatst die met fijn snijwerk werd verfraaid. In dit kleine kerkje, waar het orgel ongeveer een kwart eeuw dienst heeft gedaan, moet het grootse instrument een enorme indruk hebben gemaakt.

In 1861-'62 werd de kerk vervangen door een groter, neo-gotisch kerkgebouw die op dezelfde plaats werd gebouwd als de oude kerk.

Omdat zich intussen in Winssen de firma Gradussen (Gradus Gradussen en zonen Willem en Hendrik) had gemanifesteerd als orgelbouwer, krijgen zij als lokale aannemer de opdracht het oude orgel naar de nieuwe kerk over te brengen.

1867 - Verhuizing en aanpassingen

Het orgel werd uiteindelijk in 1867 door firma Gradussen in de nieuw gebouwde kerk geplaatst en hierbij brachten zij ook wijzigingen aan. De klavieren werden naar de voorzijde van het orgel gebracht in verband met de samenwerking tussen organist en koor/dirigent. Hiertoe werd het orgel door hen verhoogd.

Technisch gezien was het een grote prestatie om met behoud van zoveel mogelijk oude onderdelen een nieuwe opzet te realiseren. Nieuw gemaakt werden de windvoorziening, de hand- en voetklavieren, de orgelbank en een aantal kleine onderdelen. De dispositie bleef ongewijzigd en het orgel bevond zich na alle aanpassingen, tegen de torenmuur op een houten balkon.

1939 - Wederom verhuizing

Vlak voor WOII moest de neo-gotische kerk wijken voor alweer een nieuw gebouw: de huidige kerk die in 1939 werd opgeleverd. Het orgel verhuisde mee en werd tevens summier hersteld door de Nijmeegse orgelmaker Theodorus Nöhren junior, voorheen gevestigd in Roermond. Nöhren verving de tinnen frontpijpen door nieuwe van zink. De toonhoogte werd verhoogd door de toen gangbare toonhoogte.

Of het verdwijnen van twee tongwerken aan Nöhren moet worden toegeschreven is niet duidelijk. Misschien waren de Klairon 4' en de Kromhoorn 8' al eerder opgeruimd tijdens een periode, waarin men er totaal andere klankidealen op na hield.

1984 - Restauratie

Door slijtage en de invloed van de moderne verwarming begon het oude orgel in de loop der zestiger jaren steeds ernstiger tekenen van verval te vertonen: een restauratie was geboden. In 1970 presenteerde drs. J.J. (Hans) van der Harst een onderzoeksrapport waarin de gehele toestand van het orgel werd beschreven. Op basis van dit rapport maakte orgelbouwer Verschueren uit Heythuysen een restauratieplan waardoor het orgel in een algeheel herstel zou worden voorzien.

Het duurde tot oktober 1981 tot de Rijksdienst voor Monumentenzorg een geldelijke toezegging deed, de plannen konden nu vaste vormen gaan aannemen.

In 1984 kreeg firma Verschueren de opdracht tot restauratie, welke in juni 1985 gereed kwam. De restauratie gebeurde in de werkplaats van Verschueren. De windladen, mechaniek en pijpwerk werd ter plekke onder handen genomen. verwormde delen van het snijwerk werden hersteld door firma Soetekouw te Leeuwen en De Wit te Waddinxveen. Firma Elbers uit Winssen verzorgde het schilderwerk aan de kas.

Uitgevoerde werkzaamheden:

• zinken frontpijpen vervangen door mooie tinnen exemplaren;
• nieuwe zijwangen;
• nieuwe muzieksymbolische bekroning op de middentoren;
• herplaatsing van het binnenwerk;
• herstelling van de oude intonatie;
• de klaviatuur van 1862 werd gehandhaafd zodat de fase Gradussen ook in dit opzicht herkenbaar is gebleven;
• de registerplaatsjes en een deel van de knoppen werden naar het oude voorbeeld nieuw vervaardigd;
• het toetsbeleg van de ondertoetsen van de manualen is vernieuwd;
• naar authentieke mensuren en andere details zijn de Klairon 4' en de Kromhoorn 8' weer in het orgel geplaatst.

Hierna verkeerde het orgel weer in de opzet van 1840 teruggekregen.

De werkzaamheden werden begeleid door dhr. O.B. Wiersma, rijksadviseur voor orgels, en dhr. J.J. (Hans) van der Harst

Opvallend is het ontbreken van een manuaalkoppel. Er is wel een registerknop voor aanwezig, maar deze is loos.

1987 - Plaatopname door Cor van Wageningen

Op 26 oktober 1987 is in de Sint Antonius van Paduakerk te Winssen opnamen gemaakt van de orgelbespeling door Cor van Wageningen. De langspeelplaat is in een beperkte oplage gedrukt  en bevat op kant B de werken Pastorale in F (J.S. Bache) en Pièce symphonique (C.A. Franck).

2020 - Kerksluiting

Op zondag 5 januari 2020 werd de laatste viering gehouden in de kerk, die daarna vanwege teruglopend kerkbezoek, de deuren sloot.

De kerk zal worden omgebouwd tot appartementen. Wat in de toekomst de bestemming van het orgel zal zijn, is niet bekend.

Orginele dispositie

Status orgel

In onbruik geraakt