De Historie

Jaar eerste werken

1888

Historie

• 1888 - Gebouwd door firma Gradussen
• 1938 - Verplaatst door vrijwilligers
• 1981 - Gerestaureerd door firma Kaat & Tijhuis Orgelmakers te Kampen

Algemeen

In de oude Waterstaatskerk van 1820 heeft tot 1888 nooit een echt kerkorgel gestaan want volgens een bericht in de Twentsche Courant van 6 januari 1988 (dat steunt op onderzoek van Rinus Scholten) maakt het parochiejournaal van 1887 melding van het gebruik van een klein harmonium. Het  bescheiden geluid ervan was niet te horen zodra de parochianen hun stemmen verhieven. Daarom besloot pastoor J.J. Keuken destijds dat het aanwezige harmonium vervangen moest worden door een “volwassen orgel”.

De Waterstaatskerk dateert uit 1820 maar is in 1856 vergroot, de Blasiusparochie in Beckum bestaat sinds 1854.

Het kerkbestuur en het bisdom hadden geen bezwaar blijkens hetzelfde parochiejournaal, waar staat, dat “Z.D.H. de Aartsbisschop” de kerk machtigde tot de aankoop van een orgel. Hetzelfde krantenbericht meldt vervolgens:

“Pastoor Keuken wendde zich tot de Gebroeders Gradussen in Huissen bij Arnhem. Als geboren Arnhemmer kende hij deze orgelbouwers. En als muziekkenner en liefhebber had hij er evenmin twijfel over dat Beckum een zogenaamd ‘Maarschalkerweerd-orgel’ zou krijgen. Gradussen bood zo’n instrument aan voor 1.300 gulden."

Het kerkbestuur vond het allemaal prima: als het maar een mooi instrument zou worden. Verderop vermeld hetzelfde artikel ook nog het volgende: “De Huissense broers plaatsten het instrument, maar men moest daarvoor wel eerst de koorzolder uitbreiden. Die was te klein voor orgel en koor. In 1888 was alles klaar.”

Gradussen leverde het orgel op vlak voor Kerst 1887 en in 1888 werd het in gebruik genomen. Het is geplaatst in een neogotische orgelkas.

1938 - Overplaatsing

De huidige kerk werd in de jaren 1936-1938 gebouwd naar een ontwerp van de architect Johannes Sluijmer, die eerder ook de Sint Marcellinuskerk in het nabijgelegen Boekelo had ontworpen.

In 1938 werd het orgel overgeplaatst van de Waterstaatskerk naar het nieuwe kerkgebouw. Daarbij werd het geplaatst op de orgelzolder aan de westzijde van de kerk.

Blijkens de annalen deden de parochianen dit zelf waarbij het instrument flinke schade moet hebben opgelopen, want in hetzelfde krantenbericht staat: “Onverwijld gingen de parochianen met hamer en zaag de orgelkast te lijf."

Deze werd eenvoudigweg doormidden gezaagd! Zo kon ze tenminste worden vervoerd naar de nieuwe kerk. Wat we ons hierbij ook moeten voorstellen: kas doormidden, windlade doormidden….

1981 - Restauratie

Er zouden in ieder geval sporen van terug te vinden moeten zijn. Dhr. Menno Kaat van Orgelbouw Kaat & Tijhuis te Kampen voerde in 1981 de restauratie uit en heeft aangegeven hiervan geen weet had.

In 1981 werd het orgel dus grondig gerestaureerd, adviseur was Hans van der Harst. Hierbij werd het orgel ook van de koorzolder naar het priesterkoor verplaatst.

Er is toen een naambordje aangebracht met het opschrift: “Maarschalkerweerd Utrecht, Restauratie Kaat en Tijhuis Kampen 1981”.

Tijdens een feestweekend van 18 tot en met 20 december 1981 werd het orgel weer in gebruik genomen.

2009 - Echtheidsonderzoek

Het orgel is hierdoor lange tijd toegeschreven aan de firma Maarschalkerweerd&Zn. maar toch werd er aan getwijfeld of dit instrument eigenlijk wel was gebouwd door Maarschalkerweerd.

Hierop is in 2009 nauwgezet onderzoek uitgevoerd door Frans Kerkhof. De resultaten en bevindingen aangaande de maker van het orgel (Maarschalkerweerd of Gradussen) zijn door Frans Kerkhof beschreven en ter verificatie voorgelegd aan Jos Laus. Overigens heeft Jos Laus zelf niet een onderzoek uitgevoerd aan dit orgel.

Op grond van tal van kenmerken werd ontdekt dat het waarschijnlijk ook door firma Gradussen is gebouwd en niet door Michaël Maarschalkerweerd, zoals lange tijd is gedacht.

Het naambordje Maarschalkerweerd Utrecht dateert niet uit de tijd van de bouw van het orgel, maar was dus pas bij de restauratie in 1981 aangebracht! Volgens deze bron en nauwgezet onderzoek door Frans Kerkhof is het vrijwel zeker gebouwd door de firma Gradussen uit Winssen.

De klaviatuur bevindt zich – vanuit de kerk gezien - aan de linkerkant en is nog in originele staat. Het klavierbeleg is met nagels vastgezet. De registerknoppen met naamplaatjes en ronde registerstangen zitten onder de lessenaar.

Het front is opgedeeld in 5 velden. De twee buitenste velden, met ieder 5 pijpen zijn blind (x). In de binnenste drie velden staan 17 pijpen van de prestant 8’ (vanaf F groot t/m a klein) in diatonische opstelling.

De frontpijpen hebben vergulde opgeworpen labia, het bovenlabium is spits en het onderlabium rond van vorm.

De orgelkas is van eiken en heeft een neo – gotisch front, het dak en de overige wanden zijn van naaldhout. Onder de windlade bevinden zich een magazijnbalg en een windmachine. De oude handpompinstallatie is ook nog aanwezig.

Het instrument heeft een ongedeelde sleeplade, waarop het pijpwerk
diatonisch is opgesteld, vanaf de zijwanden oplopend naar het midden.

Zie hieronder bij Publicaties voor het volledige onderzoeksrapport.

Dit orgel is, voor zover bekend, het enige nog bestaande orgel van Gradussen in 100% ongewijzigde staat.

2016 - Geluidsopnamen

In 2016 en 2019 zijn door organist Danny Koschinski, high-end geluidsopnames van het orgel gemaakt (pijp-voor-pijp) ten behoeve van een sampleset voor het orgelsimulatieprogramma Hauptwerk. Dit project was bedoeld om in zijn algemeenheid 'het orgel' onder brede aandacht te brengen maar daarnaast ook om deze klank te ‘conserveren’ in een digitaal archief. Dat had mede te maken met de aanstaande kerksluiting.

Het orgel  is 40 jaar na de laatste restauratie weer dringend toe aan onderhoud.  De Gamba-pijpen moeten worden gerestaureerd en ook de windlade opnieuw afgevlakt omdat wind lekt langs de voeren van de houten Bourdon 8’ pijpen in het groot octaaf. In de tractie zelf treden ook nogal eens hangers op.

2023 - Het doek valt

Zoals zoveel kerken overkomt, is er ook voor de Sint Blasiuskerk een einde gekomen aan de stichtelijke functie die het jarenlang heeft vervuld. Op zaterdag 17 juni 2023 is de laatste eredienst gehouden.

Er wordt nog nagedacht over een nieuwe bestemming van het gebouw, wat er met het orgel staat te gebeuren is onbekend op moment van schrijven.

Lees het volledige artikel

Orginele dispositie

Status orgel

Originele staat