De Locatie

Foto
Naam kerk
Sint Walburgiskerk
Straat - nr
Eusebiusbinnensingel 9
Postcode
6811 BW
Plaats
Arnhem
Regio
Veluwe
Provincie
Gelderland
Longitude
5.9140487
Latitude
51.9793538

De Historie

Jaar eerste werken
1875
Historie
  • 1882 - Nieuwbouw door firma Gradussen
  • 1944 - Verwoest tijdens WOII
  • 1986 - Orgel uit Sint Eusebiuskerk (Kleine Eusebius) overgeplaatst door firma Vermeulen naar Sint Walburgiskerk
Algemeen

Omstreeks 1800 was de oude Sint Walburgkerk in gebruik als arsenaal en paardenstaal, maar in 1808 gaf Lodewijk Napoleon de kerk terug aan de katholieken.

Het kerkbestuur verwierf toen een tweedehands orgel, afkomstig uit Elten (D).

Bij de restauratie van de kerk had de architect Th. Molkenboer de vierkante pijlers laten afhakken om ze met gotisch stuc te laten bezetten. Dit bleek grote gevolgen te krijgen.

1854 - Verwoesting kerk

Op 8 november 1854 stortte één van de twee kerktorens van de Sint Walburgiskerk in, hierbij werd een gedeelte van het dak verbrijzeld en het orgel vernield. Dit nieuws haalde de Rotterdamsche Courant, die hierover destijds schreef:

Arnhem, 8 November.
Heden ochtend, eenige minuten na negen ure, toen ter naauwernood de godsdienstoefening was afgeloopen , stortte een der torens der Roomsche of zoogenaamde H. Walburgskerk in, verbrijzelde een gedeelte van het dak en vernielde het orgel; de schade wordt op ruim ƒ 15.000 begroot, daar het geheele kerkgebouw aanzienlijke schade, heeft bekomen. Gelukkig zijn geene menschenlevens te betreuren. Had de instorting eenige minuten vroeger plaats gehad, toen zich ruim een honderdtal menschen in het gebouw bevonden , dan zouden vermoedelijk de gevolgen van nog ernstiger beteekenis geweest zijn. De oorzaak van dit Ongeval is toe te schrijven aan de omstandigheid, dat men aan een der verwulfsels der kerk veranderingen heeft aangebragt, waardoor een der pilaren, waarop die toren rustte en die in de kerk gelijktijdig het orgel ondersteunde, is uitgeweken en gescheurd. Na het eindigen der godsdienstoefening, bevonden zich eenige knechts van den stukadoor Dietz in de kerk, die, een der pilaren waarop de toren rust, ziende omslaan, achter het altaar de vlugt namen; juist kwam op dit oogenblik hun meester het gebouw binnen, die op hunne waarschuwing mede ijlings achter het altaar de vlugt nam; hij ware anders onder het nederstortend puin bedolven geworden.

De toren en het dak werden herbouwd.

1882 - Een nieuw orgel

Na de ingebruikname van de kerk op 1 mei 1855 kwam er een klein, waarschijnlijk wederom tweedehands orgel, dat in 1882 vervangen werd door een nieuw orgel van de firma Gradussen. De kas was geleverd door atelier Cuypers en Stoltzenberg.

De Tijd, 29-09-1882

Dit Walburgis-orgel had een nagenoeg identieke dispositie als het orgel van de Kleine Eusebiuskerk, dat enkele jaren daarvoor in 1875 was gebouwd. Het verschil zat erin dat het orgel in de Sint Walburgkerk was geplaatst in twee hoog opgaande kassen: Hoofdwerk aan de noordzijde en het Positief en Pedaal aan de zuidzijde van de koorzolder. Visueel waren beide kassen met elkaar verbonden door een loos positieffront met vijf brede velden over bijna de gehele breedte van de balustrade.

Opmerkelijk is, dat het orgel van Gradussen over de gehele breedte van het oxaal aan de voorzijde van de balustrade voorzien was van stomme pijpen, ter verbinding van de twee orgelkassen, die aan de noord- en zuidzijde van het zangkoor waren opgesteld.

Organist en componist Herman Strategier had op dit orgel leren orgelspelen: zijn vader was er organist. Verder verrichtte hij  hand-en-spandiensten bij het orgel (bladzijden omslaan, registreren) en raakte hierdoor al op jeugdige leeftijd met dit instrument vertrouwd.

1903 - Onderhoud en reparaties

Uit het originele werkboekje waarin Gradus Driessen werkzaamheden bijhield, blijkt dat firma Gradussen aan dit orgel met regelmaat reparaties uitvoerde en het tongwerk stemde. Zo werd in 1903 op 27 maart het orgel gerepareerd, op 7 april het tongwerk gestemd en gerepareerd. Op 20 oktober zijn Gradus Driessen en Piet Otten gedurende twee dagen bezig geweest om met kwasten het orgel af te stoffen. Zij reisden daarvoor via spoor en tram van Winssen naar Arnhem.

Werkschrift Gradus Driessen
(1903)

Ook in 1904 viel er volop te repareren, onderhouden en te inspecteren, zo stemde Harrie Gradussen op 6 juli 1904 het orgel en werden op 19 december reparaties aan het orgel uitgevoerd en tongwerk gestemd. Ook dit ging gepaard met reis- en verblijfskosten die gedeclareerd werden bij het parochiebestuur.

Werkschrift Gradus Driessen
(1904)

1944 - Wederom verwoesting

Tijdens WOII werd de Sint Walburgiskerk in september 1944 grotendeels verwoest door bombardementen en beschietingen. Het orgel ging daarbij volledig verloren.

Het parochie-archief van de Sint Walburgiskerk werd in de laatste oorlog grotendeels verwoest, maar het bestek van het Gradussen-orgel bleef bewaard, doordat Herman Strategier, toentertijd organist van de Sint Walburgiskerk, het vóór de
oorlogshandelingen onder zijn hoede had genomen.

Na de oorlog werd gestart met de herbouw van de kapotte Sint Walburgiskerk en in 1951 plaatste de firma Pels & Zn. een nieuw orgel met drie manualen, vrij pedaal en elektrische tractuur. Dit orgel werd in 1951 ingewijd. Het zwelwerk was niet geplaatst, maar wel voorbereid.

1983 - Herbestemming orgel

Inmiddels was bekend geworden dat de Kleine Eusebiuskerk aan het Nieuwe Plein een herbestemming zou krijgen, in 1982 werd deze gesloten.

Het kerkbestuur van de Sint Walburgiskerk had besloten tot aankoop van dit orgel. In 1983 werd het Pels-orgel verkocht waarna firma Vermeulen vervolgens in 1985 het Gradussen-orgel uit de Kleine Eusebiuskerk zou overplaatsen naar de Sint Walburgiskerk en tevens resatureren. In 1986 werd het orgel op de nieuwe locatie in gebruik genomen.

Het orgel heeft een wat romantisch karakter en vooral het tongwerk is opvallend. Vooral de Franse romantische orgellitteratuur komt goed tot z'n recht. Jaarlijks werden er in de maand september een reeks orgelconcerten gegeven, meest door jonge talentvolle en aankomende organisten.

De Sint Walburgiskerk is in 2019 echter gesloten en aan de eredienst onttrokken. Het gebouw is inmiddels verkocht aan een projectontwikkelaar met als doel er appartementen te realiseren.

2021 - Belevingshotel Walburgiskerk

De torens van de St. Walburgiskerk te Arnhem krijgen een nieuwe toekomst als Belevenishotel. De bestemming is een samenwerkingsproject tussen Monumentenzorg,  Kröller-Müller museum, Burgers Zoo en Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.

Toekomstige gasten kunnen in de vijf-sterren verblijven kennis maken met de rijke historie van Arnhem en omstreken. Het Gradussen-orgel maakt daar ook deel van uit en is verworden tot een prominent decorstuk.

Orginele dispositie
Status orgel
In onbruik geraakt

De Dispositie

Bereik
IIP/24
Technisch
  • Manuaal omvang: C-f'''
  • Pedaal omvang: C-f'
  • Hoofdwerk: 12
  • Positief: 7
  • Pedaal: 5
  • Aantal (sprekende) registers: 24
  • Toets tractuur: Mechanisch
  • Register tractuur: Mechanisch
  • Windlade: Sleeplade
Hoofdwerk
Bovenwerk
Nevenwerk
Echowerk
Zwelwerk
Manuaal
  • Bourdon 16'
  • Prestant 8'
  • Salicionaal 8'
  • Flûte Harmonique 8'
  • Quintadena 8'
  • Octaaf 4'
  • Roerfluit 4'
  • Quint 3'
  • Octaaf 2'
  • Cornet II-IV sterk
  • Mixtuur III-V sterk
  • Trompet 8'
Positief
  • Prestant 8'
  • Viola da Gamba 8'
  • Bourdon 8'
  • Dwarsfluit 4'
  • Octaaf 2'
  • Sesquialter II sterk
  • Basson 8' (bas)
  • Hautbois 8' (discant)
Onderpositief
Vulstem
Pedaal
  • Subbas 16'
  • Violonbas 16'
  • Octaafbas 8'
  • Koraalbas 4'
  • Bazuin 16'
Koppelingen
  • Hoofdwerk - Positief
  • Pedaal - Hoofdwerk
  • Pedaal - Positief
Accessoires
Speelhulp

Media kerk en orgel

Publicaties-oud
Publicaties
Foto's

ArnhemWalburgis-kerk01ArnhemWalburgis-kerk02ArnhemWalburgis-orgel13ArnhemWalburgis-orgel12ArnhemWalburgis-orgel11ArnhemWalburgis-orgel20ArnhemWalburgis-orgel40ArnhemWalburgis-orgel23ArnhemWalburgis-orgel24ArnhemWalburgis-orgel22ArnhemWalburgis-orgel02ArnhemWalburgis-orgel21ArnhemWalburgis-orgel25ArnhemWalburgis-orgel42ArnhemWalburgis-orgel04ArnhemWalburgis-orgel26ArnhemWalburgis-orgel15ArnhemWalburgis-orgel27ArnhemWalburgis-orgel28Arnhem-orgel02ArnhemWalburgis-orgel16ArnhemWalburgis-orgel05ArnhemWalburgis-orgel35ArnhemWalburgis-orgel36ArnhemWalburgis-orgel34ArnhemWalburgis-orgel41.jpgArnhemWalburgis-orgel33ArnhemWalburgis-orgel32ArnhemWalburgis-orgel31ArnhemWalburgis-orgel30ArnhemWalburgis-orgel29ArnhemWalburgis-orgel43Arnhem-Walburgiskerk20

Video

Bronnen

Bronnen/literatuur
  • Piet Bron - Orgbase.nl
  • Willemijn Hissink - Orgelsite.nl
  • Bert Webbink - Bert.Webbink.eu
  • Uit de Orgelbouwwereld. - In: Het Orgelblad, jrg. 2 nr. 6, september 1959
  • Berichten : Aktie tot behoud St. Eusebiusorgel Arnhem
  • Kroniek : september 1982. - In: De Mixtuur, nr. 40, december 1982
  • Het historische orgel in Nederland 1872 - 1878 / Teus den Toom (eindred.). - Amsterdam : Stichting NIvO, 2005. - (Encyclopedie Het Historische Orgel in Nederland ; 10)
  • Dagblad De Gelderlander, 24 augustus 2021 Betuwe-editie
  • Delpher.nl

Recordinfo

Laatste updater
ID-nr
4
ID-code
SOGZU
Datum aanmaak
2020-12-26 14:38:57
Aangepast
2022-01-20 19:21:44
Opgevraagd